Tak jak dla cystersów złotym okresem duchowości był XII w., tak u cysterek był to wiek XIII. Do najwybitniejszych postaci tamtego okresu należą:
Najpierw beginka, a później cysterka. Jej "Vitae" przedstawia ją jako ekstatyczkę doświadczającą rzeczywistości Trójcy. Duchowość Idy jest mniej zwrócona na cierpienia Jezusa, a częściej dotyczy Jego dzieciństwa. Doświadczała również mistycznego zanurzenia ad infernos.
pochodziła z klasztoru Trzebnickiego i poniosła śmierć męczeńską po zdobyciu Wrocławia przez Tatarów. Jest przykładem męczeństwa w obronie wiary i dziewictwa..
Żyła w klasztorze cysterek w Brabancji. Celem jej życia były zaślubiny z Bogiem przez miłość. To doświadczenie wg niej przewyższa całe światło rozumu i poznania. Stała się prekursorką nabożeństwa do Najśw. Serca Jezusowego. Jest patronką Belgii.
Wstąpiła do cysterek koło Brukseli. "Vitae" pokazuje jej oddanie się Chrystusowi i głęboką cześć dla Jego cierpień. To współczucie wyraża się w obumieraniu dla własnych grzechów i życiu w pokucie. Konkret zjednoczenia z Jezusem dokonuje się w i przez Eucharystię. Silny kult Eucharystii w Belgii związany jest z przewodnią rolą klasztorów cysterskich.
Cysterka o silnie "intelektualnej" mistyce. "Vitae" mówi o jej częstym studiowaniu Pisma Św. i pisaniu ksiąg liturgicznych. Duchowość nastawiona na "Jedność Trójcy", oparta na nauczaniu św. Augustyna. Ekstazy Idy są pozbawione udręk i zatopione w miłości Bożej, dlatego wśród mistyczek nazywana jest jako "urodzona w czepku".
Jest autorką autobiografii "Vitae Beatricis" w j. niderlandzkim. Opisuje w nim wszystkie kroki w życiu duchowym. Jej życie stało się modelem trzystopniowej drogi do Boga: 1) stan przygotowawczy, 2) stan postępu, 3) stan doskonałości. Napisała również traktat "Seven manieren van minne", który jest głównym zabytkiem niderlandzkiej mistyki kobiecej. Chrystologiczna duchowość św. Bernarda jest przez nią uzupełniona o mistykę Trójcy.
Obdarzona stygmatami. Wstąpiła do cysterek, aby uniknąć rozgłosu. Według "Vitae" cała jej duchowość zwrócona jest na rozpamiętywaniu męki Zbawiciela. Jej kult został odnowiony po 1719 r.
Mistyczka niemiecka, której życie było ukierunkowane na identyfikację z męką Chrystusa. Autor jej "Vitae" przedstawia ją w nieustannym cierpieniu, które jest współcierpieniem z Chrystusem dla zbawienia ludzi.
Jest drugą stygmatyczką cysterską. Autorem jej "Vitae" jest opat Filip z Clairvaux, naoczny świadek cudów dokonywanych przez stygmaty. Opis stygmatów jest niezwykle precyzyjny. Wielką wagę w jej duchowości było nieustanne kontemplowanie obrazu z Obliczem Ukrzyżowanego.
Współczesna błogosławiona cysterka- patronka ekumenizmu, żyła w klasztorze trapistek w Grottaferrata (pod Rzymem). Jej życie charakteryzowała postawa dziękczynienia wobec Boga, obejmująca także choroby i agonię. Złożyła ofiarę z siebie Bogu w intencji zjednoczenia chrześcijan. Zmarła po 15 miesiącach cierpień. Beatyfikował ją papież Jan Paweł II w 1983.