Do najważniejszych pisarzy cysterskich tzw. złotego okresu (XII w.) możemy zaliczyć:
Najznamienitszy przedstawiciel cystersów, który w wybitny sposób przyczynił się do rozwoju zakonu. Osobiście założył 67 opactw. Oprócz wielu listów (ok. 550) i kazań (zwłaszcza Super Cantica Canticorum) pozostawił po sobie m.in. dzieła: De diligendo Deo, De gradibus humilitatis et superbiae, De gratia et libero arbitro, De praecepto et dispensatione, Ad milites templi de laude novae militiae, De consideratione, Ad clericos de conversione, Apologia ad Guillelmum abbatem. Zawarta w nich doktryna mistyczna koncentruje się na tajemnicy Misterium Paschalnego Chrystusa. Każde zjednoczenie z Bogiem dokonuje się nie inaczej, jak tylko dzięki Jego Wcieleniu, Męce, Śmierci i Zmartwychwstaniu. Mistyczne doświadczenie zjednoczenia z Bogiem odsłania zarazem prawdę o nędzy człowieka, któremu Bóg jako Miłość mocą swej łaski przywraca godność dziecka Bożego. Św. Bernard podkreśla rolę Ducha Świętego jako Miłości niestworzonej w dziele uświęcenia człowieka. Doskonałym wzorem pokornego zjednoczenia człowieka z Bogiem- Miłością jest Maryja, która w mocy Ducha Świętego stała się Matką Słowa Wcielonego.
Nie tylko swoją duchowością i doktryną, ale także zaangażowaniem eklezjalnym i społecznym (m.in. przyczynił się do zakończenia schizmy powstałej w 1138 po wyborze pap. Innocentego II; był inicjatorem drugiej wyprawy krzyżowej; bronił Żydów przed pogromami w Nadrenii; zwalczał błędy doktrynalne Piotra Abelarda) wywarł wielki wpływ na duchowość europejską (zwł. devotio moderna) i zasłużył sobie na miano "niekoronowanego władcy dwunastowiecznej Europy". Został kanonizowany w 1174, a w 1830 ogłoszony Doktorem Kościoła (nazywany jest "Doktorem Miodopłynnym").
Znany jest jako "Doctor contemplationis". Studiował u Anzelma z Laon i wstąpił do benedyktynów w Reims oraz został opatem klasztoru św. Teodoryka. Od 1118 zaprzyjaźnił się z Bernardem z Clairvaux stając się także jego biografem (Vita prima). Do śmierci Bernarda pozostał jego uczniem i doradcą. W następujących pismach przedstawił swoją doktrynę duchową: Aenigma Fidei, De contemplando Deo, De natura et dignitatis amoris, Epistola ad Fratres de Monte Dei, Speculum Fidei, De sacramento Altaris, Expositio super Cantica Canticorum, Vita Bernardi Claraevallensis Abbatis i inne.
Pochodził ze szlachty anglosaskiej z północnej Anglii. Przebywał na dworze szkockim króla Dawida I, gdzie dbał o wychowanie synów królewskich. Został marszałkiem dworu królewskiego. W 1147 zostaje opatem cysterskiego klasztoru Rievaulx i pełni tę funkcję przez 20 lat, aż do śmierci. Wywarł przemożny wpływ na życie społeczne, polityczne i religijne dwunastowiecznej Anglii. O jego życiu dowiadujemy się głównie z życiorysu napisanego przez Waltera Daniela (+1173). Pozostawił po sobie m.in. następujące pisma: Speculum caritatis, De spirituali amicitia, De institutione inclusarum, De Iesu puero dudenmi, Dialogus de anima, Oratio pastoralis, Sermones de Tempore et de Sanctis. L. Bouyer nazywa go "doskonałym przykładem humanisty cysterskiego", ponieważ był przesiąknięty kulturą klasyczną (Cyceron). Interesował się także tym, co ludzkie: detalami psychologicznymi, delikatnymi odcieniami uczuć, docenianiem roli uczuć w rozwoju osobowości człowieka. Jego ideał chrześcijański i monastyczny wyrażał się w budowaniu osobowości. Podstawową rolę w jego formacji duchowej odgrywała koncepcja przyjaźni, która powinna być osadzona na pewnym gruncie duchowym, czyli na Chrystusie. Nazywany jest "Doktorem Przyjaźni Chrześcijańskiej".
Był uczniem św. Bernarda. Wstąpił do Clairvaux w 1134, a już w 1138 został opatem Igny. Swoją spuściznę duchową zawarł w kazaniach liturgicznych (Sermones). Chrystus jest Drogą, Prawdą i Życiem. Na tym dogmatycznym fundamencie buduje swoją duchową naukę o "Formatio Christi in nobis". Naśladowanie Chrystusa prowadzi do przekształcenia w Niego. Dlatego nazywany jest w tradycji: "Doctor conformationis cum Christo".